KOFFIE-UURTJE

door Kees Zwart

Spiksplinternieuw is het binnen, de wand vol witte tegeltjes, hangplanten en tafeltjes-voor-twee. Een keukenmeisje is druk met snijplanken en koksmessen in de weer. Koffie- en lunchbar Gezondigd heeft net een verbouwing achter de rug en maakt zich op voor een zonnige zaterdagmiddag aan het Haarlemmerplein. ‘Twee koffietjes.’ Eigenaar Gerben van Ingen schenkt ze zelf voor ons in.

Buiten opdrinken is het devies, en voor de deur worden we meteen bijgepraat. ‘Ècht een buurtje hier,’ vertelt Gerben. ‘En dat is nu juist het leuke. Tachtig, misschien wel negentig procent van de bezoekers is vaste klant.’ Al vanaf de oprichting in 2015 heeft zijn zaak sociale ambities. ‘We wilden iets terugdoen voor de mensen in de buurt. Voor de bewoners, maar ook voor de daklozen. Daarom hebben we de uitgestelde koffie in het leven geroepen.’ Dat principe kwam overgewaaid uit Italië en is in New York al tijden een gewoonte. ‘Koop je bij ons een kopje koffie, dan wijzen we je vriendelijk op de mogelijkheid je rekening met een eurootje te verhogen,’ licht Gerben toe. ‘Iemand die het minder heeft, kan daarvoor een bakkie komen afhalen.’

Nou, dat heeft-ie geweten. ‘In het begin waren er twee, die kwamen elke dag, de hele dag,’ lacht Gerben. ‘En die gingen dan ook staan wachten tot mensen gingen afrekenen.’ In overleg met het Koffiehuis werd het principe iets omgevormd. De uitgestelde euro’s gaan nu rechtstreeks naar de rekening van het Koffiehuis, en daar kopen zij dan koffie van. Scheelt een hoop gedoe, en is veel goedkoper. Kilo’s koffie blijk je te kunnen kopen, voor de prijs van een paar koppen aan het Haarlemmerplein.

Naast koffie, wordt ook sap gedoneerd. Geen verse gember of dat soort fratsen, want ‘dat lust echt bijna niemand hier’ zo verzekerde Koffiehuis-baas Roel Gerben al eens, nadat die goedbedoelde pogingen deed het vitaminepeil van de daklozen te boosten met allerlei gezonde toevoegingen. Multivitaminepakken, die zijn over het algemeen meer in trek. En verse jus d’orange blijkt ook goed te bevallen. Voordat de coronacrisis uitbrak, en het Koffiehuis haar deuren noodgedwongen moest sluiten, ging er nog iedere zaterdag een volle kan van Gerbens zaak naar de Haarlemmerstraat.

Nu lopen de daklozen wat vaker de andere kant op, richting Gerbens zaak aan het Haarlemmerplein. Daar organiseren vrijwilligers een koffie-uurtje: een ontmoeting met de vaste bezoekers van het Koffiehuis, die daar nu niet terecht kunnen. Iedere dinsdag- en zaterdagmiddag komen ze vanaf een uur of twaalf samen. Het is nu de derde week en ze hebben al een vast bankje, onder de eerste boom vanaf de Haarlemmerdijk. Vera en Adèle zijn vandaag de gastvrouwen. Ze hebben Hassan, inwoner van de Spaarndammerbuurt en al jaren vaste bezoeker van het Koffiehuis, al op bezoek.

‘Oeh, sorry, corona!’ zegt Hassan. Onze omhelzing was net onderweg. We gaan al een tijdje terug, leerden elkaar jaren geleden in het Koffiehuis kennen. Dan hielp ik met zijn aangifte, of maakte geld over naar z’n familie in Marokko. En als ik een dakloze nodig had voor een foto of verhaal, was Hassan nooit te beroerd. ‘Was dat al zeven jaar geleden allemaal?’ vraag ik. ‘Ja! 23 was je! Weet je nog? Wow-o-o-o-o.’ Laat ik m’n gezicht weer eens zien, heb ik meteen iemand met een camera bij me, hoor ik mezelf denken.

‘Dit is mijn vriend Jelle,’ begin ik maar. ‘Hij heeft een camera, maakt filmpjes, foto’s …’ – ‘Heel goed, geen probleem,’ zegt Hassan en tovert een mobieltje tevoorschijn, of ik nog even mee kan kijken met een probleempje dat zich maar blijft voordoen. ‘Als jij mij belt, doet hij het. Maar als mijn familie belt: geen geluid. Alleen het lampje. En ja … wat moet ik doen?’ Hassan geeft me een handgeschreven briefje met een telefoonnummer erop en ik probeer wat knoppen uit, bel eens op om het geluid te testen.

Vera wil ook wel op de foto en Adèle komt met verse bakken koffie aan, gehaald bij Gerben op de hoek. Het wordt langzamerhand een gezellige bedoeling op het plein. Anneke, ook al jaren bezoeker van het Koffiehuis, is ondertussen komen aanwaaien en staat nog met d’r fiets in d’r hand bij de rest. ‘En ik heb hier zelfs nog een beetje melk …’ zegt ze en haalt een plastic bakje uit d’r tas. ‘Die neem ik altijd zelf mee. Heb ik in ieder geval m’n koffie verkeerd. En nou heb ik een fototoestel …’ – ook meteen uit d’r tas getoverd – ‘die deed het niet goed. Dus ik denk: daar moet ik mee naar de winkel. Is nog een echt toestel, dit.’

Jelle probeert ’t te strikken voor een foto met z’n eigen camera, maar vangt bot. ‘Ik ben filmster, geen fotomodel,’ grapt Anneke. Ons gelach klinkt over het plein. ‘Nou, wist je dat dan niet? Er is een film gemaakt van mij. De benen van Amsterdam. Heb je ‘m niet gezien?’ ‘Debenenvanamsterdam.nl?’ Ik tik het vast in op m’n telefoon. ‘Op YouTube. Dat is over een miljoen keer bekeken, is in vliegtuigen vertoond,’ verklaart Anneke. ‘En met acht minuten loop ik binnen. Bij Frans van de Meer, die fietsenmaker in de Goudsbloemstraat. En ik zeg “die fiets zijn m’n benen”. Toen heeft hij dat gejat, voor de titel van die film.’

Er komen meer mensen op bezoek. Een man met bakkebaarden, en een met zijn grijze haar in een paardenstaart. Ze drinken hun koffie en zeggen niet zo veel, lijken verzonken in gedachten. Er vliegt nog een verhaal over een fiets voorbij en ‘Doei allemaal’ zegt Vera alweer. ‘Half twaalf. Jij tien uur.’ Hassan spreekt snel nog even wat met haar af en blijft zelf nog even zitten. ‘En, heb je al kinderen?’ vraagt hij me nog. ‘Nee … maar het wordt weleens tijd, hè?’ voeg ik lachend toe. ‘Heel belangrijk,’ verzekert Hassan me.

Het Koffiehuis heeft nooit genoeg pakken koffie, en drinkt er graag suiker en melkpoeder in. Wasmiddel en theedoeken zijn ook altijd welkom. (Maandelijkse) financiële giften ontvangt men al net zo graag; op rekeningnummer NL09 ABNA 0254 3388 60.